Blog: hulp bij seksueel ongewenst gedrag op de werkvloer
Wie het nieuws volgt weet dat seksueel grensoverschrijdend gedrag in onze samenleving een verontrustend maatschappelijk probleem is. Ook op de werkvloer. Seksueel geweld is een veelkoppig monster. De oorsprong van grensoverschrijdend gedrag kan individueel, sociaal of cultureel zijn. Het komt overal voor. De cijfers zijn schokkend en de (psychische) schade is groot. Waar vind je hulp als het je overkomt of als je er getuige van bent? Tineke den Haan, bedrijfsmaatschappelijk werker bij UBR| Bedrijfszorg, legt in deze blog uit wat seksueel grensoverschrijdend gedrag inhoudt en wat je er tegen kan doen als je het overkomt.
Casus Kim | ‘Jij bent een sterke vrouw. En zo mooi ook. Ik denk dat ik verliefd op je ben geworden. Zullen we een keer in het weekend afspreken voor een etentje?’ Kim leest op haar mobiel de paar zinnetjes voor. Ze beeft en is misselijk van de zenuwen. Via Facebook heeft ze een privébericht van haar manager gekregen. Sinds kort is ze met een echtscheiding bezig. Deze valt haar zwaar. ‘Ik heb drie kinderen en moet alle zeilen bijzetten om te kunnen blijven functioneren. Mijn manager steunt mij goed en geeft alle ruimte om zaken te regelen. Maar nu komt, als een donderslag bij heldere hemel, deze plotselinge persoonlijke toenadering.’
Ze is verbijsterd. Wat heeft ze hem voor signalen gegeven? Wat haalt hij in zijn hoofd? ‘Wat moet ik nu?’, denkt ze hardop. ‘Ik kan het me niet permitteren mijn baan kwijt te raken, die heb ik straks als alleenstaande moeder hard nodig.’
Cijfers seksueel geweld in Nederland
Seksueel geweld is een term die gebruikt wordt voor alle seksuele handelingen die iemand gedwongen moet uitvoeren, ondergaan of zien. Het kan gaan om aanranding of verkrachting, seksueel misbruik (bijvoorbeeld in de familie- of vriendenkring) of seksuele uitbuiting (met een loverboy of in de prostitutie). Ook online seksueel geweld (zoals sexting-misbruik) komt steeds vaker voor.
In Nederland heeft 11% van de bevolking een vorm van seksueel geweld meegemaakt: eenmalig of structureel, fysiek of niet-fysiek (met woorden of gebaren en gezichtsuitdrukkingen). Dat zijn meer dan anderhalf miljoen personen van 16 jaar en ouder. Het overkomt vrouwen dubbel zo vaak als mannen (15 tegenover 7 procent).
Jonge vrouwen krijgen vaker te maken met seksueel geweld: 22% van de 18-24-jarige vrouwen heeft met fysiek seksueel geweld te maken. Dat is vier keer zo vaak als hun mannelijke leeftijdsgenoten. Ook lesbische, homoseksuele, biseksuele, transgender, intersekse en queer-personen worden vaker getroffen.
Seksuele intimidatie op het werk
Sinds 1994 is seksuele intimidatie onderdeel van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). Seksuele intimidatie valt in de Arbowet samen met onderwerpen als agressie, geweld, discriminatie en pesten onder de term ‘psychosociale arbeidsbelasting’ (PSA). Werkgevers zijn op grond van de Arbowet verplicht om te zorgen dat deze vorm van arbeidsbelasting wordt voorkomen of beperkt en dat werknemers zich veilig voelen. Veiligheid impliceert dat de werkplek vrij is van bedreiging, intimidatie, pesterij en dwang.
Bij Kim maakt het ongewenste bericht van haar manager veel los. Binnen de machtsverhouding van de werkomgeving is ze afhankelijk van haar manager. Daarnaast triggert het een eerdere ervaring waarbij zij werd lastig gevallen door een stalker.
Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag is er geen sprake van wederzijdse toestemming, is het niet vrijwillig, past het niet in de (werk-) context, is het ongelijkwaardig en is er geen sprake van onderling respect. Een video van het Fonds Slachtofferhulp zet de wederzijdse toestemming glashelder uiteen: Toestemming, zo simpel als thee
Psychische gevolgen en hulp
Seksueel grensoverschrijdend gedrag tast je waardigheid aan. Gevoelens van schaamte en schuld zijn niet vreemd. Je kunt je daarnaast machteloos en angstig voelen. Soms ervaar je onbegrip vanuit je omgeving. Als je beschuldigd wordt (victim blaming) kan dat schadelijker zijn dan de gebeurtenis zelf.
De effecten van seksueel geweld kunnen verweven raken in je verdere leven. Soms ontstaan er klachten en problemen in je dagelijks leven en functioneren. Er zijn verschillende therapieën die kunnen helpen bij het verwerken van de ervaringen.
Waar vind je hulp?
- Jij bepaalt zelf óf en wanneer je je ervaringen wilt delen;
- Je kunt hulp zoeken bij een vertrouwenspersoon. Iedere organisatie van de rijksoverheid heeft interne vertrouwenspersonen. Daarnaast zijn er ook externe vertrouwenspersonen, als je liever je kwestie wilt bespreken met iemand die wat verder af staat van de dagelijkse werkomgeving. Met de vertrouwenspersoon kun je vertrouwelijk praten en bespreken welke stappen je kunt ondernemen. Zij kunnen je ook doorverwijzen naar eventuele andere zorgverleners als dat nodig is;
- Ook Bedrijfsmaatschappelijk werk is beschikbaar voor ondersteuning met luisteren, bespreekbaar maken en ordenen;
- TNO Wegwijzer Seksuele intimidatie op het werk met handvatten voor zowel slachtoffers, collega’s en leidinggevenden;
- Centrum Seksueel Geweld: biedt professionele hulp aan iedereen die een ongewenste seksuele ervaring heeft meegemaakt, kort of langer geleden, in alle regio’s in Nederland;
- Slachtofferwijzer: alle hulpverlening en informatie op een rijtje (praktisch, juridisch, medisch, financieel en emotioneel) voor slachtoffers en naasten.