Van signalering naar systeemaanpak

Nieuwsbericht | 25-06-2025 | 10:18

Een logistiek medewerker krijgt rugklachten doordat het werk fysiek steeds zwaarder wordt. Hybride werken zorgt bij een ICT-afdeling voor meer stress en burn-outklachten. Een medewerker van een inspectiedienst wordt blootgesteld aan schadelijke stoffen, simpelweg omdat de beschermingsmaatregelen onduidelijk zijn. De signalen waren er, maar de reactie kwam te laat. En precies daar wil de SER met deel 2 van de Arbovisie 2040 verandering in brengen. De SER pleit voor structurele preventie als basis van het arbobeleid: risico’s eerder signaleren en systematisch aanpakken. Niet pas in actie komen als het mis gaat, maar samen voorkomen dat het zover komt. Dat vraagt om andere manier van kijken, samenwerken en vooral doen. Juist binnen complexe overheidsorganisaties. Hogere veiligheidskundige / Arbeidshygiënist Dogay Kurt vertelt wat daarvoor nodig is.

Veranderde risico’s, blijvende noodzaak tot actie

‘Als hogere veiligheidskundige en arbeidshygiënist, herken ik deze urgentie en zie ik hoe het werk verandert. Technologische innovaties, hybride werkvormen en personeelstekorten beïnvloeden de arbeidsrisico’s. Maar klassieke risico’s zoals fysieke overbelasting en blootstelling aan gevaarlijke stoffen zijn er óók nog gewoon,' zegt Dogay. Tegelijkertijd wijst de SER in Arbovisie 2040 deel 2 op een duidelijke beleidsprioriteit, namelijk psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Denk daarbij aan werkdruk, grensoverschrijdend gedrag en prestatiedruk. Stuk voor stuk oorzaken van structurele uitval. ‘Kijk bijvoorbeeld naar jonge medewerkers bij uitvoeringsorganisaties. Die groep blijkt uit cijfers extra kwetsbaar voor PSA en dat zien we ook terug in de praktijk'. Een toekomstbestendig arbobeleid vraagt daarom om een brede aanpak: nieuwe inzichten combineren met een stevige basis, die aansluit op de diversiteit van werkenden.

Kunstmatige intelligentie als aanvullende trend: kansen én aandachtspunten

Hoewel de Arbovisie 2040 deel 2 al veel belangrijke trends en risico’s adresseert, verdient één ontwikkeling extra aandacht: de opmars van Artificial Intelligence (AI) binnen de werkpraktijk van de Rijksoverheid. ‘AI is geen toekomstbeeld meer,' zegt Dogay. ‘We zien dat het op steeds meer plekken deel uit maakt van het werkproces. Denk aan algoritmes voor planningssystemen, voorspellende analyses in de inspectiewereld of AI-ondersteunde besluitvorming in personeelsbeleid.’ Deze toepassingen brengen nieuwe kansen mee voor efficiëntie en innovatie, maar raken ook direct aan het thema gezond en veilig werken. ‘AI-systemen kunnen werk verlichten, routinetaken overnemen en processen versnellen,' vervolgt hij. ‘Maar ze roepen ook nieuwe vragen op, bijvoorbeeld over autonomie, werkdruk, monitoring, transparantie en psychosociale belasting. Vooral wanneer algoritmes – vaak op de achtergrond – gedrag sturen of prestaties evalueren. In die zin is AI niet alleen een technologische ontwikkeling, maar ook een arbeidsomstandighedenvraagstuk.’

Vanuit preventief oogpunt vraagt dit om een bewustere omgang met AI in het werk. ‘We moeten risico’s vroegtijdig herkennen en bespreekbaar maken,' stelt Dogay. ‘Maak bijvoorbeeld AI explicieter onderdeel van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). En kijk samen met HR, lijnmanagement en kerndeskundigen naar mogelijke effecten op de werkdruk, taakbeleving of inclusie.’ De impact van AI op arbeid en preventie is een waardevolle aanvulling om verder te verkennen. Dit past binnen de lijn van de Arbovisie 2040 en draagt bij aan de toekomstige beleidsontwikkeling. ‘Zo sluiten we aan bij wat er nu al gebeurt op de werkvloer en versterken we de basis voor waardig, gezond en toekomstbestendig werk.’

Integraal samenwerken aan preventie

Wat opvalt in het SER-advies is de nadruk op samenwerking tussen disciplines én functieniveaus. ‘Niet alleen registreren en controleren, maar risico’s systematisch, multidisciplinair en lerend benaderen. Dus: niet HR óf preventie óf lijnmanagement, maar samen. Van beleid tot uitvoering,' aldus Dogay. De RI&E speelt daarin een centrale rol. Niet als verplicht nummer, maar als startpunt voor dialoog en actie. ‘Geef medewerkers invloed bij het opstellen én opvolgen van de RI&E. Combineer technische analyses met gesprekken over werkdruk, cultuur en autonomie. Zo maak je de overstap van papieren plannen naar duurzame verandering,' vervolgt hij.

Onze oproep aan organisaties

De SER is duidelijk: het is tijd om preventie écht serieus te nemen. Niet als verplichting, maar als strategisch thema dat bijdraagt aan duurzame inzetbaarheid en goed werkgeverschap.

Dogay benadrukt: ‘Werk aan een brede aanpak. Gebruik de aanwezige deskundigheid optimaal. Integreer arbeidshygiënische strategieën met organisatieontwikkeling. Combineer veiligheidsanalyses met aandacht voor werkdruk en cultuur. En betrek medewerkers actief, niet alleen bij de RI&E, maar ook bij het bedenken van duurzame oplossingen.’

Daarom roepen wij organisaties op:

Veranker preventie als strategisch thema, niet alleen als arboplicht. Gekoppeld aan de doelen van duurzame inzetbaarheid en goed werkgeverschap.
Gebruik de RI&E als structureel instrument voor risicodialoog, in plaats van een checklist.
Benoem PSA expliciet in beleid én praktijk als topprioriteit - zeker voor jonge medewerkers, vrouwen en mensen met een flexibele aanstelling.
Werk multidisciplinair samen: betrek kerndeskundigen, HR, OR, management én medewerkers bij het bedenken en implementeren van maatregelen.
Houd het einddoel voor ogen: het realiseren van een werkomgeving zonder werkgerelateerde sterfte of ernstige gezondheidsschade - het zogenaamde zero death-principe.

Samen verder kijken

De Arbovisie 2040 biedt een heldere koers. De praktijk vraagt nu om uitvoering. O&P Rijk | Bedrijfszorg ondersteunt hierbij met de inzet van hogere veiligheidsdeskundigen en arbeidshygiënisten, die weten wat er speelt binnen de Rijksoverheid. Samen zorgen we dat beleid niet op papier blijft, maar werkelijkheid wordt.

Contact

Wil je binnen jouw organisatie stappen zetten richting een integrale aanpak? Of wil je meer weten over wat onze kerndeskundigen voor jouw organisatie kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op.

Meer informatie

Lees meer over de inzet van een hogere veiligheidsdeskundige of arbeidshygiënist via onze website.