Hoe zit het nu met de bescherming van klokkenluiders?

Weblogbericht | 25-05-2022 | O&P Rijk | Advocaten en Adviseurs Arbeidsrecht

Wanneer is er sprake van een misstand?

Van een misstand is sprake indien het maatschappelijk belang in het geding is en er sprake is van een of meer van de volgende kenmerken: 

• een overtreding van de wet, 
• er is of dreigt gevaar voor de volksgezondheid,
• er is of dreigt gevaar voor de veiligheid van personen.

Wet Huis voor Klokkenluiders

De huidige Wet Huis voor Klokkenluiders stelt verplicht dat organisaties met meer dan 50 medewerkers een interne meldprocedure hebben. Hoofdregel is dat een melder eerst intern de misstand moet hebben aangekaart, voordat hij naar het Huis voor klokkenluiders kan.
Deze Wet Huis voor Klokkenluiders die per 1 juli 2016 in werking is getreden 

• geeft aan op welke wijze maatschappelijke misstanden gemeld moeten worden, 
• legt uit hoe een organisatie het klimaat kan creëren dat werknemers de stap tot het melden van een dergelijke misstand durven of kunnen nemen en
• beschrijft hoe de melders beschermd worden. 

Interne procedure voor klokkenluiders

Zoals eerder genoemd, moet een werkgever waarbij meer dan 50 personen werkzaam zijn, een procedure vaststellen voor het omgaan met een melding van een vermoeden van een misstand binnen zijn organisatie (klokkenluidersregeling). In deze procedure dient in ieder geval te worden vastgelegd:

• op welke wijze met de interne melding wordt omgegaan;
• wanneer sprake is van een vermoeden van een misstand (met inachtneming van de definitie zoals die is opgenomen in de wet);
• bij welke daartoe aangewezen functionaris(sen) het vermoeden van een misstand kan worden gemeld;
• de verplichting van de werkgever om de melding vertrouwelijk te behandelen indien de werknemer hierom heeft verzocht;
• dat de werknemer de mogelijkheid heeft om een adviseur in vertrouwen te raadplegen over een vermoeden van een misstand;
• welke rechtsbescherming een werknemer heeft bij het melden van een vermoeden van een misstand. 

Externe melding: Huis voor klokkenluiders

Indien de melding van een werknemer niet naar behoren wordt behandeld dan kan de werknemer een melding doen bij het Huis voor Klokkenluiders. Dit Huis bestaat uit een afdeling advies en een afdeling onderzoek. De afdeling advies adviseert werknemers die een misstand (intern) willen melden over hun rechten en plichten. De afdeling onderzoek kan het daadwerkelijke onderzoek naar het misstand vervolgens uitvoeren.
 

Bescherming van een klokkenluider

Een werknemer die te goeder trouw en naar behoren een melding heeft gedaan van een vermoeden van een misstand mag niet worden benadeeld. Dit houdt onder andere in dat een werkgever de arbeidsovereenkomst met de betreffende werknemer niet kan opzeggen wegens de omstandigheid dat de werknemer te goeder trouw een melding van een vermoeden van een misstand bij de werkgever of het Huis voor klokkenluiders heeft gedaan en bij die melding naar behoren heeft gehandeld. Dit verbod geldt gedurende het vooronderzoek en het onderzoek door het Huis voor klokkenluiders tot een jaar na afronding van dat onderzoek, indien het aannemelijk is dat sprake is van een misstand. Dit benadelingsverbod is wettelijk vastgelegd in artikel 7:658c BW. 

Toekomstige ontwikkelingen (in de wetgeving) voor klokkenluiders

Sinds 17 december 2021 is de EU-klokkenluidersrichtlijn van toepassing. Deze Richtlijn heeft als doel melders beter te beschermen. De omzetting van de Richtlijn naar Nederlandse wetgeving heeft tot gevolg dat de Wet Huis voor klokkenluiders wordt vervangen door de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk).
De in het oog springende wijzigingen bij deze nieuwe Wet bescherming klokkenluiders zijn de volgende:

• als melder zijn niet langer enkel werknemers (en ambtenaren) beschermd maar alle personen die informatie hebben verkregen in een ‘werkgerelateerde context’. Denk aan ex‑werknemers, sollicitanten en stagiairs, maar ook vrijwilligers, aandeelhouders en zzp’ers.
• door een melder kunnen zowel vermoedens van misstanden waarbij het maatschappelijk belang in het geding is aan de kaak gesteld worden, als mogelijke inbreuken op het EU-recht.
• de melder is niet langer verplicht een misstand eerst via interne kanalen te melden. Hoewel die interne melding (vooraf) wel de voorkeur heeft van de Europese Commissie, mag de melder dus ook direct via een extern kanaal zijn melding doen.
• de bewijslast verschuift naar de werkgever. De werkgever moet na een melding door een klokkenluider aantonen dat er géén sprake is van een vermoeden van misstand waarbij het maatschappelijk belang in het geding is of een inbreuk op het EU-recht.

De EU-richtlijn voor betere klokkenluidersbescherming had uiterlijk op 17 december 2021 door alle lidstaten moeten zijn geïmplementeerd. Nederland heeft deze datum niet gered en heeft momenteel de EU-richtlijn nog niet geïmplementeerd. 
Ook al is deze EU-richtlijn nog niet geïmplementeerd, waardoor de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders nog niet van kracht is, voor melders bij overheidswerkgevers zijn de nieuwe beschermingsmaatregelen in elk geval wel per 17 december 2021 gaan gelden. Dat komt omdat er sprake is van rechtstreekse werking van een richtlijn voor de overheid nadat de implementatiedatum is verlopen. 

De positie van melders die een melding doen over een inbreuk door een private werkgever is minder duidelijk zolang de implementatiewet niet in werking is getreden.
Het is voorlopig nog lastig in te schatten wanneer de wet bescherming klokkenluiders in werking zal treden, maar wanneer daar meer over bekend is, zullen we via onze nieuwsbrief daar melding van maken.